Windenergie zet Rijssen-Holten op scherp

Een interview met wethouder Ben Beens

Het debat over duurzame energie in de gemeente Rijssen-Holten bereikt een belangrijk moment. Wethouder Ben Beens, verantwoordelijk voor het thema duurzaamheid, bespreekt de ingewikkelde besluitvorming rondom windenergie. “Dit proces is enkele jaren geleden gestart”, begint Beens. “De discussie is voortgekomen uit het Klimaatakkoord van 2019. Als Nederland moet wij hier uitvoering aan geven. De provincies zijn in Nederland hier verantwoordelijk voor. Om dit uit te voeren is er voor elke regio een Regionale Energiestrategie ontstaan. 1 daarvan is de Regionale Energiestrategie Twente (RES), hier horen wij bij.”

Wij begonnen met onderzoeken waar eventueel windmolens geplaatst konden worden

Dit heeft in 2021 voor veel publieke discussie en protest gezorgd. “Dit was voor ons vooral om een beeld te krijgen en het effect te zien”, legt Beens uit. Het bracht de protestgroepen en gemeente samen aan tafel en dit leidde tot GroenDoen; een participatietraject waarbij inwoners actief betrokken zijn bij het bedenken van duurzame oplossingen. Uit dit traject is gebleken dat de wij met zonne-energie op daken van bedrijven en boerderijen 90 gigawattuur (GWh) kunnen opwekken. “De provincie drong echter aan dat 60% van de opgewekte energie uit windenergie moet bestaan”, legt Beens uit. Een onverwachte wending vanuit provincie Overijssel waarover veel discussie is ontstaan in de RES. En waar wij als gemeente ook niet achter staan.

Daarna zijn de gemeenten opnieuw vervelend verrast door de provincie

Want de provincie is vervolgens met Regionale Voorkeursgebieden waar windenergie opgewekt moet worden gekomen. Buiten deze voorkeursgebieden mogen ook windmolens komen, maar dan alleen in een groep van minimaal 4 windmolens. Daarnaast bepaalde de provincie hoeveel windenergie in zo’n provinciaal voorkeursgebied minimaal opgewekt moet worden. Wij zijn ook in een voorkeursgebied ingedeeld, een gebied samen met buurgemeente Deventer. In dit gebied moet, volgens de provincie, 280 GWh opgewekt worden. Dat houdt in dat Deventer en Rijssen-Holten beide 140 GWh moeten opwekken. Het college van Rijssen-Holten was compleet verrast door dit hoge getal. Hierover heeft wethouder Beens verschillende pittige gesprekken gevoerd, want dit gaat ons lokale RES- bod (90 GWh) ver te boven. De provincie heeft het bevoegd gezag over aanvragen voor het plaatsen van windmolens. Dit betekent dat zij deze beslissing kunnen nemen. Wethouder Beens: “Wij hebben eerst een zoekgebied aangewezen dat zich uitstrekte van de grens met Deventer tot aan verzorgingsplaats De Bolder. Dit was een zoekgebied bestemd voor onze eigen opgave. Wij waren dus van plan om in dat zoekgebied 54 GWh (60% van ons RES-bod) aan windenergie op te wekken.”

De gemeentelijke uitgangspunten voor windenergie

Om dit zoekgebied aan te wijzen hebben we als gemeente uitgangspunten voor het opwekken van windenergie vastgesteld:

• windmolens mogen niet te dicht bij de kernen van Rijssen en Holten staan;
• we moeten meerdere windmolens bij elkaar kunnen plaatsen (cluster),
• we zoeken aansluiting bij of werken samen met de buurgemeenten
• we plaatsen eventuele windmolens zo dicht mogelijk bij infrastructurele werken, zoals de A1.

Daarnaast vinden wij het ook heel erg belangrijk dat mogelijk windmolens toekomstige ontwikkelingen niet in de weg staan. Denk hier bijvoorbeeld aan het uitbreiden of ontwikkelen van nieuwe woonwijken en bedrijventerreinen. Beens: “In alle gesprekken met de provincie hebben we de uitgangspunten elke keer weer benoemd.”

Gemeenten staan onder druk door de provincie

Onder druk van de provincie zijn wij genoodzaakt om gehoor te geven aan de veel te grote opgave van 140 GWh. Beens: “Het voelt alsof we door de provincie met de rug tegen de muur worden gezet. Maar omdat de provincie bevoegd gezag is kunnen zij dit een gemeente en regio opleggen.” Om uitvoering te geven aan deze (te) grote opgave wil de provincie samen met de gemeenten programmeringsafspraken maken. In de programmeringsafspraken wordt een provinciaal voorkeursgebied vastgelegd, wat het maximum GWh op te wekken windenergie is en wanneer (lokale) ondernemers en investeerders een aanvraag kunnen indienen voor het plaatsen van windmolens. Doordat in de afspraken een voorkeursgebied wordt afgesproken mogen buiten dit gebied geen windmolens komen. Deze afspraken zijn geldig tot 2030.

Dinsdag 21 mei 2024 heeft de gemeente programmeringsafspraken gemaakt

Door veel felle gesprekken met de provincie is de op te wekken hoeveelheid windenergie verlaagd van 140 GWh naar 120 GWh. “Dit komt overeen met 6 grote windmolens, of meerdere kleinere molens”, licht Beens toe. “Het is belangrijk om te benadrukken dat deze afspraken zijn gemaakt onder de voorwaarde dat de raad ermee instemt. De raad heeft het recht om deze afspraken niet door te laten gaan of om ze aan te passen,” voegt hij eraan toe. Mogelijk gaat de raad in juni hierover een uitspraak doen, waarbij inwoners de gelegenheid krijgen om hun mening te geven. Indien de raad de programmeringsafspraken afwijst, wat wethouder Beens niet hoopt, is onze hele gemeente een gebied waar windmolens geplaatst kunnen worden. Daardoor zijn wij als gemeente de regie totaal kwijt. Beens: “De huidige programmeringsafspraken voelen al niet goed, maar zijn toch altijd beter dan helemaal geen regie.”

Hoe nu verder?

De uitvoering van het windmolenproject staat nu centraal. Ondanks de druk van de provincie om al in oktober te beginnen, hebben wij dit weten uit te stellen tot het tweede kwartaal van 2025. “We willen het project voor windenergie niet overhaast uitvoeren, omdat we willen dat ook het lokale bedrijfsleven en energiecoöperaties kunnen deelnemen,” geeft Beens aan. Hij voegt eraan toe dat, hoewel het gebied in 2025 officieel opengesteld wordt voor aanvragen, er dan nog geen windmolens gebouwd kunnen worden. “Het volledige proces van aanvragen, vergunningen verkrijgen en participatie met de omwonenden moet dan nog beginnen. Dit is niet zomaar gedaan. Vooral omdat we verwachten en begrijpen dat mensen gaan protesteren en mogelijk juridische stappen gaan ondernemen.” Door deze te verwachten vertragingen, samen met de huidige capaciteitsbeperkingen van het elektriciteitsnet, is de verwachting dat er voor 2030 geen windmolen gebouwd kan worden. “Zelfs als we beginnen met bouwen, kunnen er niet meteen 6 windmolens komen. Het elektriciteitsnetwerk is simpelweg nog niet klaar voor zo’n belasting,” legt Beens uit.

In gesprek met inwoners over de plannen voor windmolens

Ondertussen houden de plannen voor windmolens niet alleen de gemeente druk bezig, maar ook inwoners. “Woensdag 22 mei heb ik een gesprek gehad met enkele buurtbewoners uit de wijk de Liesen. Tijdens deze avond hebben inwoners verteld over hun zorgen over de plannen van Pure Energie bij Vletgaarsmaten. Ze maken zich vooral zorgen over de geluidsoverlast en de gezondheidseffecten van windmolens. “Er is nog onvoldoende onderzocht wat de impact is van windmolens. We willen liever wachten op meer duidelijkheid over de afstandsnormen en gezondheidseffecten, maar de provincie dringt aan op snelle beslissingen,” zegt Beens. Hij voegt eraan toe: “Dat vond ik ook het mooie van het gesprek; inwoners snapten dat ook wij als gemeente terughoudend zijn met windmolens. Wij staan naast onze inwoners en voelen hetzelfde spanningsveld. We zetten dan ook, samen met de buurtbewoners, alles op alles om de plannen van Pure Energie op die plek niet door te laten gaan. Tijdens het gesprek is ook het idee ontstaan om samen met inwoners een bijeenkomst te organiseren rondom de plannen van Pure Energie. Deze avond vindt plaats op dinsdagavond 18 juni 2024 in het Kulturhus in Holten.” Meer informatie hierover vindt u op de website van Kulturhus Holten.

Het is belangrijk om regie te houden over de plek waar windmolens komen

De druk op de gemeente is groot, maar Beens benadrukt het belang van regie houden. “Als we alles overlaten aan de provincie dan komen er op verschillende plekken in de gemeente windmolens. Door afspraken te maken, houden we meer grip op de situatie.”

Het is duidelijk dat we ons op een kruispunt bevinden, waarbij de balans tussen duurzame ontwikkeling en de leefbaarheid van de gemeenschap zorgvuldig bewaakt moet worden. Wethouder Beens rondt af: “Ik ben erg teleurgesteld in de provincie vanwege dit proces. Een provincie die totaal geen rekening houdt met een participatieproces rondom energieopwekking, en ons confronteert met een opdracht die ver boven een eigen gestelde bod uitgaat. Voorlopig staan er nog geen windmolens.” Een lichtpunt is er nog wel, volgens Beens. Want het Hoofdlijnenakkoord van de nieuw te vormen regering geeft duidelijk aan dat woningbouw voor windmolens gaat. “De discussie is nog niet voorbij,” aldus Beens.