Aandacht voor erfgoed in Rijssen – Holten
Blijvende aandacht voor het ruimtelijk erfgoed is belangrijk
Erfgoed neemt een waardevolle plaats in de (lokale) samenleving. Ruimtelijk erfgoed geeft herkenning van je eigen woonomgeving. Je identiteit wordt voor een deel onderstreept en versterkt door je woonomgeving. Het verleden begrijpen, zorgt voor goede keuzes voor nu en de toekomst. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om landbouw, het behoud van natuur en landschap en klimaatadaptatie.
Erfgoed is een inspiratiebron en motor voor nieuwe ontwikkelingen
Erfgoed is een thema wat mensen met elkaar verbindt en vormt ook voor een verbinding tussen diverse beleidsterreinen en organisaties. Het weerspiegelt een gezamenlijk verleden. Bij het ontbreken van aandacht en ondersteuning van erfgoed is de kans groot dat de inrichting van woonomgeving haar bijzondere karakter en eigenheid steeds meer verliest. Rijssen en Holten met het buitengebied hebben een lang en uniek verleden dat voor zover bekend zeker teruggaat tot de 8e – 9e eeuw. Dit vraagt om erfgoed op een goede manier door te geven aan de volgende generatie.
Erfgoed speelt in Rijssen-Holten in op meerdere sectoren
Erfgoed trekt veel mensen aan in de recreatie- en toerismesector. Het heeft een sterke aantrekkingskracht op bezoekers. Rijssen-Holten kent unieke landschappen, landschapselementen en gebouwde omgeving. Daarnaast maken erfgoedinstellingen voor het onderwijs diverse onderwijsprogramma’s en activiteiten mogelijk. Dit alles kan gebeuren door de inzet van vrijwilligers, musea, stichtingen en enthousiaste inwoners van Rijssen-Holten. Vele honderden inwoners steken hun energie en tijd in erfgoedzaken. Hierdoor kan het erfgoed in stand worden gehouden, verder ontwikkeld worden en worden gewaardeerd door inwoners en bezoekers van onze gemeente.
In de erfgoednota en de herijking van het ruimtelijk erfgoedbeleid is meer informatie terug te vinden over het gemeentelijke visie op erfgoed en het erfgoedbeleid. Ook op de pagina Erfgoedbeleid leest u hier meer over.
Rijssen is zoals veel nederzettingen ontstaan op een kruising van land- en waterwegen. De oorspronkelijke nederzetting heeft iets noordelijker gelegen dan de huidige brug over de Regge in de N350, namelijk in de omgeving van de ijsbaan. Hier was een doorwaadbare plaats of voorde in de Regge.
De ligging van Holten tussen de Holterberg, de Beuseberg en de Zuurberg was voor eerste bewoning zeer geschikt. Er was volop bos, heide, water en moerasgrond (veen) en bovendien was er op de Borkeld voldoende leem voorhanden. De zuidhelling bleek voor de landbouwers zeer geschikt te zijn en daar werd dan ook laag voor laag de “enk” gevormd. Holten bestond waarschijnlijk enkel uit wat verspreid liggende boerderijen. Een echt dorp werd Holten vermoedelijk pas in de 14de eeuw.
In 2023 is de Herijking ruimtelijk Erfgoedbeleid Rijssen – Holten (pdf, 29,2 Mb) vastgesteld. De ambitie die hierin is vastgelegd is om erfgoed in gebruik en beleving een waardevol en gewaardeerd onderdeel te laten uitmaken van de samenleving. Het idee is dat erfgoed een bijdrage kan leveren aan de identificatie met de gemeente, de stad, het dorp, de straat en het landschap. Op deze manier wil de gemeente erfgoed zorgvuldig behouden, indien mogelijk ontwikkelen of inpassen in ontwikkelingen, maar ook de beleving ervan vergroten.
Voor meer informatie, zie Erfgoedbeleid.
Bij karakteristieke bebouwing gaat het om panden die geen monument zijn, maar bijvoorbeeld onderdeel zijn van een kenmerkend landschap of stedenbouwkundige situatie. Ook kan het pand bijzonder zijn vormgegeven of typerend zijn voor de ontwikkeling van het gebied waar het is gelegen.
Karakteristieke bebouwing is opgenomen in de bestemmingsplannen. In het buitengebied van de gemeente zijn het met name boerderijen. In de kernen Rijssen en Holten en de rand eromheen gaat het vooral om panden die bijdragen aan het karakteristieke straatbeeld.
In het bestemmingsplan is te lezen welke regels gelden voor panden met de enkelbestemming ‘Karakteristiek’ (bestemmingsplannen Kern Rijssen en Kern Holten en Wonen Rijssen en Wonen Holten) en de aanduiding ‘Karakteristiek’ (buitengebied Rijssen-Holten). Het doel hiervan is het behoud, herstel en versterking van de karakteristieke bebouwing.
Ook sommige stedelijke en landschappelijke structuren kunnen als erfgoed worden gezien. Denk aan beeldbepalende straten en kerkenpaden in het centrum van Rijssen, het terrein met de leemkuilen net buiten Rijssen en de Zunasche Wal en holle wegen in Holten. In de Structuurvisie Centrum Rijssen 2025 en het Landschapsontwikkelingplan (LOP) van de gemeente is een aantal van die structuren al kort beschreven.
Stedelijke en landschappelijke structuren kunnen met behulp van de nieuwe erfgoedverordening in de toekomst worden beschermd. Op die manier kan verder verval of verdwijning worden voorkomen. Kerkenpaden, wallen, leemkuilen en holle wegen, om een paar voorbeelden te noemen, zijn onderdeel van de identiteit van de gemeente. Op die manier helpen ze mee om Rijssen-Holten een aantrekkelijke gemeente te laten zijn voor inwoners, recreanten en toeristen.
Landschappelijke structuren
Boven het maaiveld vormt het (cultuur)landschap, naast de gebouwde omgeving, een belangrijk onderdeel van de identiteit en het aanzien van de gemeente. We kijken welke rol we als gemeente kunnen spelen in de omgang met bepaalde landschapselementen in het behoud van dit culturele erfgoed.
Meer weten over de ontstaansgeschiedenis van het landschap in de regio? Martijn Horst van Landschap Overijssel ontwikkelde een landschapsbiografie (pdf, 9,4 Mb). Hierin lees en kijk je terug in de tijd hoe het gebied zich na de ijstijd heeft ontwikkeld.
In de gemeente zijn 2 archeologische rijksmonumenten, namelijk overblijfselen van Kasteel de Waerdenborch en een Grafheuvel, beide in Holten.
Gemeenten moeten aangeven hoe met archeologische waarden binnen het grondgebied moet worden omgegaan. Daarom is in 2010 een Archeologische verwachtings- en beleidsadvieskaart opgesteld. Deze is in alle bestemmingsplannen van de gemeente opgenomen. Wilt u de verwachtings- en beleidsadvieskaart inzien? Dan kunt u deze ook opvragen bij Jan Danker, via j.danker@rijssen-holten.nl.
Op de archeologische verwachtingskaart staan naast de bekende archeologische waarden ook verwachte archeologische waarden. Het grondgebied is daarvoor ingedeeld in zones. In 1 oogopslag is zichtbaar waar de kans op archeologische resten in de bodem het hoogst is.
De archeologische beleidsadvieskaart kan gebruikt worden om bij de keuze van toekomstige bouwlocaties de archeologie zoveel mogelijk te ontzien. Verder kan worden bepaald in welke gebieden archeologisch onderzoek moet plaatsvinden voor de aanvraag van vergunningen die kunnen leiden tot verstoring van de bodem.
Voor archeologische vondsten gelden aparte regels
Archeologische vondsten moet u melden. Dit doet u digitaal bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Een archeologische vondst zijn bijvoorbeeld oude munten of vazen die heeft gevonden in een bouwput. Ook als u oude voorwerpen onder water heeft gevonden, moet u dit melden. Bijvoorbeeld delen van een scheepswrak.
Voor het opgraven van archeologische voorwerpen met een metaaldetector moet u een certificaat hebben.