Het verhaal van Borre
Kasteelheer Borre zit in zijn werkkamer tol te tellen. In de verte hoort hij hoefgetrappel aankomen. Hij mompelt wat in zichzelf: Is het de vijand of misschien weer een kar met goederen? Hij is zo in gedachten verzonken dat hij de tel is kwijtgeraakt. Eerst maar even kijken wie daar aankomt. Zijn koene ridders Arnout en Lodewyck staan hem bij.
De opgraving
In 1972 werd het kruispunt van de wegen naar Deventer, Rijssen en Markelo verplaatst. Zoals bij veel bouwprojecten worden van tevoren opgravingen gedaan om de bodem te onderzoeken. Er kwam een heuse middeleeuwse kasteelruïne onder de grond vandaan! Althans, wat er van over was. De gracht rondom de oude brokstukken werd uitgegraven en delen van de muren werden opnieuw opgebouwd. De gracht diende meteen als afvoerputje voor een teveel van water op het kruispunt.
De functie van het kasteel
In de tweede helft van de 14e eeuw besluit de bisschop van Utrecht de handelsroute tussen Deventer en Holten te beschermen. Als versterking werden langs de route een aantal kastelen gebouwd, zo ook de Waerdenborch in Holten. Daarom is het ook niet zo raar dat de ruïne dichtbij een druk verkeerspunt ligt. De Waerdenborch was een van de enige doorgangen in de zogenaamde ‘landweer’. Een landweer diende als verdedigingslinie. Het was een kilometers lange, aarden wal, die beplant was met stekelige struiken. Aan beide zijden van de wal lagen er ook nog greppels, waardoor het extra moeilijk was om door de landweer te breken. Je móest in die tijd dus wel langs de Waerdenborch als je naar de andere kant wilde.
Laat je niet bedriegen door de grootte van het kasteeltje. Eigenlijk was het maar klein, 25 bij 30 meter en met een totale bezetting van 3 man. In de dichtstbijzijnde nederzetting van Holten stonden amper 40 huizen. Het is vooral de strategische plek die belangrijk was in de bescherming van de landweer. Ook was het een goede plek om geld te verdienen (tol te innen) aan de wagens die voorbij kwamen.
Het leven in en om de Waerdenborch
Ook al heeft het kasteel er maar 150 jaar gestaan, het kan ons nu nog veel vertellen over de functie van het kasteel, maar ook over wat er vroeger gebeurde. Zo kunnen we in oude documenten lezen dat er niet lang na de bouw van de eerste wachttoren brand werd gesticht door Hendrik van Solmisse, in opstand de rentmeester van het kasteel . Hierdoor kon pas 3 jaar later, na de wederopbouw in 1381, de eerste kastelein (kasteelheer) worden aangesteld. In documenten van die tijd verschijnt voor het eerst de naam van het kasteel:
‘Dat huys to Holten, dat ghehieten is Waerdenborch’.
Een paar keer werd het kasteel verbouwd en versterkt, totdat in 1528 Karel V aan de macht kwam. Hij vond de Waerdenborch maar duur en onnodig. Tussen 1529 en 1531 is het kasteel afgebroken.
Daarnaast kunnen we iets opmaken uit de grond waarin de ruïne is gevonden. Aan verkleuringen en hoogteverschillen kunnen we bepalen waar de landweer precies heeft gelegen. Uit de plattegrond van muurfragmenten maar ook oud aarde-, ijzer- en glaswerk dat tot nu toe gevonden is, kunnen we afleiden hoe mensen in die tijd leefden. Zo kunnen we op dezelfde plek, maar dan bijna 500 jaar later, steeds een beetje dichter bij het verleden komen.